Ekonomia, Politika

Tempu Badak Nomeia Ona Estrutura Foun RAEOA-ZESSM

Tempu Badak Nomeia Ona Estrutura Foun RAEOA-ZESSM

Smnewstl.com – Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão informa iha tempu besik governu liu hosi reiniaun Konsellu Ministru sei halo nomeasaun foun ba estrutura Rejiaun Administrativa Espesiál Oé-cusse Ambeno no Zona Espesiál Ekonomia Sosiál Merkadu (RAEOA- ZEESM).

PM Xanana dehan, Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta rasik promulga ona lei kriasaun RAEOA -ZEESM.

Iha parte seluk, PM Xanana dehan, governu hein nafatin Parlamentu Nasionál hodi halo votasaun ba kandidatu Komisariu Anti Korrupsaun (KAK) iha tinan 2024 nia laran.

“Ha’u informa ba prezidente repúblika katak, iha tempu ne’ebé badak sei la’o, nune’e mós ba KAK nian,” informa PM Xanana hafoin ekonntru semenál ho PR Ramos-Horta iha Palasiu Prezidénsia, Dili.

Antes ne’e, iha loron 20 novembru 2023 Parlamentu Nasionál (PN), liuhosi reuniaun plenária aprova proposta-lei númeru 2/VI/1a, alterasaun datoluk lei númeru 3/2014, 18 juñu, ne’ebé kria RAEOA no estabelese ZESSM no Ataúro iha finál globál ho votu a-favór 41, kontra 0 no abstensaun haat (4). Ho aprovasaun ne’e meza envia ona proposta-lei rua refere ba iha Prezidente Repúblika hodi promulga.

Ministru Prezidénsia Konsellu Ministru, Agio Pereira, aprezenta proposta alterasaun lei RAEOA ne’ebé Governu aprezenta iha objetivu prinsipál lima.

Objetivu dahuluk, hakarak atu hadi’a estatutu RAEOA no atualiza estatutu ne’e hodi hatudu mudansa iha jestaun administrasaun públika nasionál no finansa públika.

Proposta ne’e, ninia objetivu mós mak atu ajusta dispozisaun kona-ba relasaun tutela no superintendénsia ne’ebé Governu tenke ezerse, hanesan órgaun soberanu kona-ba rejiaun ne’e. Proposta ne’e mós propoin atu hametin mekanizmu kontrolu no autonomia orsamentál no finanseira RAEOA nian, nune’e bele hanesan liu ho setór públiku administrative.

Ho proposta lei ne’e, Governu propoin atu hasai posibilidade RAEOA nian atu iha rejime fiskál rasik, hodi mantein unidade rejime tributáriu nasionál.

Maske nune’e, proposta ne’e sei permite hodi kria impostu espesífiku, taxa impostu nian ne’ebé la hanesan no atribui parte balun hosi impostu ne’ebé kobra ona iha rejiaun hanesan reseita lokál.

Objetivu daruak, atu hasai lei númeru 3/2014, 18 juñu, konseitu kona-ba ordenamentu jurídiku estranjeiru, hanesan orden ezekutiva, ne’ebé laiha suporte konstitusionál no la tuir realidade lokál.

Ida-ne’e sei permite katak RAEOA fó-sai regulamentu administrativu rejionál sira, bainhira regra sira-ne’e tuir lei ne’ebé vigora iha territóriu nasionál.

Objetivu datoluk, atu integra norma sira-ne’ebé hatuur ona iha dekretu-lei númeru 5/2015, 22 janeiru, ba lei númeru 3/2014, tanba Governu konsidera norma sira-ne’e tenke trata tuir lei hosi Parlamentu Nasionál.

Proposta ne’e buka atu estabelese ho loloos asuntu sira-ne’ebé kompete eskluzivamente ba Governu no ba matéria sira-ne’ebé bele delega ka bele halo de’it hosi RAEOA.

Asuntu sira hanesan defeza, seguransa, orden públika, relasaun externa, kooperasaun bilaterál no multilaterál no atividade petrolífera tenke nafatin iha kompeténsia eskluziva hosi Governu.

Objetivu dahaat, atu ajusta estatutu RAEOA tuir klasifikasaun ne’ebé estabelese ona iha tinan 2022 hosi Tribunál Rekursu, ne’ebé integra ba iha administrasaun indireta Estadu.

Ida-ne’e signifika katak, Prezidente Autoridade Rejiaun bainhira hala’o ninia kna’ar tenke presta konta ba Primeiru-Ministru kona-ba ninia serbisu no dezenvolvimentu sosiu ekonómiku rejiaun nian.

Objetivu dalimak, hakarak atu delega definisaun hosi zona espesiál sira dezenvolvimentu ekonómiku nian ba diploma ketak ida, tanba ne’e tenke retira referénsia sira hotu kona-ba ZEESM Oé-Cusse no Ataúro nian, hosi lei númeru 3/2014, 18 juñu.

Entretantu, Prezidente Autoridade Rejiaun Administrativa Espesiál Oé-cusse Ambeno no Zona Espesiál Ekonomia Sosiál Merkadu (RAEOA- ZEESM), Arsenio Paixão Bano ho ninia estrutura rasik rezigaan ona hodi aprezenta karta ba Konsellu-Ministru. (SMnews).


NOTISIA RELEVANTE


Komentariu

CITIZEN JOURNALISM
x
error: