Ekonomia, Politika, Social

PM Xanana Hasoru Malu ho Presidenti XI JINPING

PM Xanana Hasoru Malu ho Presidenti XI JINPING

Smnewstl.com Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão realiza ekontru bilaterál ho Prezidente Repúblika Populár Xina, Xi Jimping hodi hametin lasu kooperasaun rai rua.

Primeiru-Ministru hato’o agradese ba Estadu Xina ne’ebé dezde tempu rezidensia too independensia apoia prosesu kontrusaun estadu no nasaun Timor-Leste.

“Xina la’òs primeiraves hatene kona-ba independensia Timor -Leste nian, maibé Xina sempre apoiu boot Timor-Leste durante iha situasaun ne’ebé difisil iha funu naruk nian, ida ne’e importante tebes, depois manan tiha funu, primeiru estabelese kooperasaun diplomatiku difisil tebes, tanba funu foin remata iha tinan 24, maibé atu informa katak, Xina sempre iha ami nia fuan no agradese mòs ba oportunidade ida ne’e senhor prezidente,”dehan PM Xanana durante enkontru bilaterál ho PR Xi Jimping iha sidade Hangzhou Repúblika Popular Xina.

PM hateten, interessante teb-tebes hasoru Xefe Estadu Xina hodi troka opiniaun kona-ba relasaun bilaterál no mós kona-ba kestaun nasionál no regionál ne’ebé sai interese komum.

PM Xanana fó lembra katak, iha tinan 2014 nia hasoru Prezidente Xi Jimping hodi asina akordu kooperasaun rai rua nu’udar momentu ne’ebé sai meius importante ba amizade entre nasaun rua.

“Dezde ita assina parseria bilaterál iha tinan 2014, ne’ebe abranje amizade, ita iha viziñu di’ak no relasaun bilaterál haklean. Timor -Leste kontinua apoia programa “Bealt and Road” hanesan inisiativa di’ak liu atu responde ba nesesidade infraestrutuas iha ita-nia rejiaun,”tenik PM.

Timor-Leste asume hela atu hametin liután relasaun bilaterál ba parseira estratezika ida ne’ebé mak luan liu. Timor-Leste mós hein katak, sei aumenta kooperasaun iha área oi-oin hodi permite atu kontribui ba estabilidade no dezenvolvimentu regionál no global.

Ho enkontru ne’e, Timor- Leste hein ho esperansa atu asina planu kooperasaun entre Governo Repúblika Popular Xina no Governo-RDTL kona-ba promosaun konjunta ba inisiativa “Bealt and Raoad” hodi hametin no promove kooperasaun ida ne’ebe mak kualidade aas liu. Tanba akordu kooperasaun ne’e foka ba área haat mak hanesan. Revitalizasaun Industria, Dezenvolvimentu Infraestruturas, Autosufisiensia Alimentar no Hadi’ak Meius Susbsistensia.

Parte seluk, Timor-Leste agradese mós ba Xina ninia apoiu durante pandemia COVID oferese aimoruk vasina Sinovak no ekipamentu hodi tulun povu Timor-Leste luta hasoru moras ne’e.
Entretantu iha fatin hanesan, Prezidente Repúblika Populár Xina, Xi Jimping agradese no parebeniza Primeiru-Ministru Xanana no Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta ne’ebé kontinua hetan fiar hosi povu Timor-Leste hodi kaer hikas ukun.

Prezidente Xi Jimping konsidera vizita PM Xanana ne’e sei hametin liután lasu kooperasaun bilaterál entre rai rua estabelese durante ne’e.

“Benvindo Primeiru-Ministru Xanana ne’ebé hetan fila fali fiar hosi povu hodi kaer hikas ukun. Ba oin Xina nafatin iha kooperasaun di’ak atu apoiu nafatin Timor-Leste,” dehan PR Xi Jimping.

Xefe Estadu fó garante katak, Xina sei apoia nafatin governu Timor-Leste hodi avansa ba dezenvolvimentu ida ne’ebé prosperu no moris iha dame nia laran.

ASIA Games Bele Hametin Liután Paz

Iha oportunidade ne’e, Primeiru-Ministru Xanana kongratula mós ba Estadu Xina hodi realiza aventu desportivu ASIA Games 2023 ba dala-19 hodi halibur estleta rihun atu promove paz no dame entre nasaun no atleta sira durante eventu ne’e realiza too remata.

“Aproveita mós oportunidade hodi kongratula Xina ne’ebé sai uma na’in ba ASIA Games ba dala-19. ASIA Games importante ba Timor oan sira, tamba iha oportunidade atu lori mai iha ne’ebe, ekipa atleta sira. Ami la iha oportunidade hanesan baihira ko’alia kona-ba jogos olimpikus no mos ASIA Games reflera konkista bo’ot ne’ebe Xina hetan iha dekada era foun,” dehan PM.

Timor-Leste hanesan nasaun foun, seidauk kleur moris iha okupasaun estranjera no durante okupasaun Timor la iha amigu barak. Timor abandonadu husi osidente ne’ebè mak interessatu atu hakbesik ba ditadura, no Xina apoia Timor-Leste nia luta no oferese asistensia no ida ne’e, Timor-Leste nunka bele haluha.

Ba futuru Timor-Leste atu sai di’ak liután, Timor-Leste sei hametin ninia kooperasaun bilaterál ho nasaun hotu atu ajuda dezenvolvimentu no ekonomia Timor-Leste.

Parte seluk, PM Xanana agradese mós ba Xina ninia apoiu ba Timor-Leste atu sai membru ASEAN.

“Ha’u hakarak agardes Xina nia apoiu ba adezaun Timor-Leste ba ASEAN no ami konsidente katak, ASEAN sei sai rejiaun ne’ebé ekonomikamente dominante iha mundu.

Timor-Leste sauda mós Xina nia apoia ba kestaun nasonál no salvaguarda Timor-Leste nia soberania, seguransa no interese ba dezenvolvimentu.

Timor-Leste apoia kooperasaun internasionál, la’òs konflitu, Timor fiar katak, kooperasaun internasionál mak xavi atu rezolve problema bo’ot sira ne’ebé mundu hasoru, hodi evita funu, apoia dezenvolvimentu ekonomiku no hasoru realidade kona-ba altersaun klimatiku.

Timor-Leste mesak hanesan mós nasaun viziñu pasifiku, nasaun balun risku atu mout, tanba deit nível tasi sa’e, tanba fraqueza husi osidente hodi limita emissaun Carbono.

Entretantu, Timor-Leste hola parte iha organizasaun naun govermenta g7+ ne’ebé halibur nasaun 20 liu ne’ebé enfrenta fragilidade no konflitu iha Afrika, ASIA no ilha Pasifiku agora hamutuk hodi ko’alia kona-ba koperasaun no asistensia ekonomika. g7+ agora iha estatuto observador iha Organizasaun Nasoes Unidas (ONU) hala’o nia serbisu kona-ba dezenvolvimentu global ba nasaun membru sira.

Enkontru PM Xanana no Xefe Estadu Xi Jimping akompaña direita hosi Vise-Primeiru-Ministru, Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus no Ministru Turizmu no Ambiente, Francisco Kalbuadi Lay, Ministru Administrasaun Estetal, Tomás do Rosario Cabral, Ministru Planeamentu Investimentu Estrateziku, Gastão de Sousa, Ministru Juventude Desportu Arte no Kultura, Nelio Issac no Embaixador Timor-Leste ba Xina, Abrão Santos. (Smnews).


NOTISIA RELEVANTE


Komentariu

CITIZEN JOURNALISM
x
error: