Arte e Cultura, Edukasaun, Ekonomia, Geral, Justica, Politika

PM Taur Lansa Fatuk Dahuluk Bá Konstrusaun Sidade Universitáriu Aileu, PNTL Blokea Komunidade Afeitado

PM Taur Lansa Fatuk Dahuluk Bá Konstrusaun Sidade Universitáriu Aileu, PNTL Blokea Komunidade Afeitado

Smnewstl.com 21-12-21 (Aileu) — Primeiru-Ministru (PM), Taur Matan Ruak hatur fatuk dahuluk bá projetu konstrusaun sidade universitáriu iha suku Lausi postu Aileu Vila Munisípiu Aileu.

Administradór Munisípiu Aileu, Abel da Conceição hateten, sira sente kontente tanba, Aileu bele hetan atensaun husi oitavu governu konstitusionál, hodi konsagra hanesan sidade universitáriu Aileu, tanba Aileu hanesan fatin ressurreisaun bá FALINTIL hodi reorganiza funu bá ukun rasik aan.

“Atu konkretiza bá Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu Nasionál (PEDN) 2011-2030 no Objetivu Dezenvolvimentu Sustentável (ODS), nune’e ohin loron Aileu simu prémiu espesiál ida-ne’e husi estadu Timor-Leste liu husi oitavu governu konstitusionál nia rekuiñesimentu bá Aileu nian kontribuisaun no partisipasaun bá luta ukun rasik aan,” dehan Administradór Munisípiu Aileu, Abel da Conceição, iha diskursu iha mantane suku Lau’usi, Postu Aileu Vila Munisípiu Aileu, Tersa-feira ne’e.

Abel hatutan, durante ne’e Munisípiu Aileu enfrenta problema kona-ba rekursu umanus ne’ebé menus tebes kompara ho Munisípiu seluk, tanba laiha kbiit finanseira atu selu oan sira hodi bá eskola iha Dili.

“Aktu ofisiál ida ohin hodi haree Aileu, husi termu baibain ema dehan, Aileu mak rekursu umanus menus kompara ho Munisípiu sira seluk, depois de ukun aan tiha, Aileu oan laiha kbiit hodi kontinua eskola iha sidade Dili, tan de’it hela fatin, selu kustu uma aluga, transporte no akomodasaun iha sidade Dili,” dehan Abel.

Sorin seluk, Xefe Governu, Taur Matan Ruak hateten, iha 2018 bainhira hala’o kampaña koligasaun Aliansa Mudansa bá Progressu (AMP) iha eleisaun antisipada hamutuk ho Kay Rala Xanana Gusmão promete atu harii sidade universitáriu iha Munisípiu Aileu.

“Iha tinan 4 liu bá iha 2018 kuandu ha’u ho maun Xanana mai halo kampaña iha ne’e mak sidade universitáriu ne’e iha tetuk kampu ne’e mak mosu uluk iha ne’ebá, finalmente tinan liu 2018, 2019, 2022, 2021 ho kontribuisaun Aileu oan sira-nian hotu ohin ita lansa primeira pedra bá inísiu obra ida-ne’e nian,” dehan PM Taur.

PM Taur haktuir, Banku Mundiál mós rekomenda katak, bainhira Timor-Leste hakarak bá oin, tenki investe makas iha setór edukasaun, liu-liu iha rekursu umanus, saúde, agrikultura, turizmu no seluk tan.

“Setór sira-ne’ebé bele prepara ita-nia no setór sira-ne’ebé bele lori income mai ita, rekursus finanseirus mai ita, entaun ohin ita halo lansamentu bá sidade universitáriu iha ne’e,” dehan nia.

Executivu apela bá komunidade sira kopera ho estadu hodi harii sidade universitáriu ne’e, tanba ne’e di’ak bá nasaun no bá futuru oan sira-nian.

“Ha’u husu par ita-boot sira koopera, tanba ne’e obra bele ajuda, tanba ne’e obra ida boot ké ita halo iha ita-nia nasaun, entaun ha’u hakarak aban bairua jerasaun sira konta karik, labele konta hanesan ne’e, uluk ami halo sira lakoi, ha’u lakoi ida-ne’e. Hanesan uluk ita funu, funu hotu tiha ita bolu malu dehan, ida-ne’e uluk lakoi ukun aan, nia agora goza mais nia uluk lakoi,” apela PM Taur.

Entretantu, governu halo ona indeminizasaun bá rai ai-horis sira-nian ho valór osan hamutuk $ 172.582, husi komunidade afetadu ima-ka’in 59.

Totál bá rai nian ne’ebé Sekretaria Estadu Terras Propriedades ho nia luan hamutuk 248.550 metrus kuadradus ou 24,82 ektares ho parselas 103 ho montante orsamentu bá indeminizasaun hamutuk $ 744,750.

Governu liu husi MESSK indeminiza ona komunidade afetadu hamutuk 79, enkuantu ima-ka’in 29 mak seidauk hetan indeminizasaun, tanba sira lakoi atu entre sira-nia propriedade bá estadu hodi harii sidade universitáriu ne’e.

Maibé, governu halo ona indeminizasaun iha faze dahuluk bá komunidade sira-nian propriedade hanesan, rai, ai-horis no uma ho totál orsamentu hamutuk $ 154 999.

Alem de ne’e, bá OJE 2022, MESSK prevé ona orsamentu iha fundu infraestrutura hamutuk $ 8000 mill iha sekretariadu grande projetu nian atu bele konstroi prosesu konstrusaun sidade universitáriu ne’e.

Entretantu, orsamentu bá konstrusaun sidade universitáriu Aileu ne’e, MESSK sei prevé iha OJE 2023 nian, nune’e bele hahú konstrusaun bá obra ne’e, ne’ebé sei responsabiliza husi kompañia Internasionál Barnaba.

PNTL Bandu Komunidade Afetadu Partisippa Iha Serimonia

Husi sorin seluk, komunidade afetadu balun ne’ebé lakoi oferese sira-nia rai ektares 16 bá estadu hodi harii sidade universitáriu iha Munisípiu Aile lamenta ho servisu Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) Munisípiu Aileu ne’ebé la autoriza sira atu partisipa iha serimónia lansamentu fatuk dahuluk bá konstrusaun Sidade Universitáriu.

Reprezentante família Afetadu Afetadu, Elsa Xavier hateten, nia sente triste tanba hakarak rona mensajen Xefe Governu, Taur Matan Ruak nian kona-ba sidade universitáriu ne’e, maibé Polísia la autoriza.

“Ha’u bá iha ne’ebá sira la fó ha’u tama kuaze Polísia 40 resin, sente triste tebes hanesan ema Timoroan, ohin ha’u fila ha’u atu tanis, tanba ha’u hanesan ema Timoroan ida ha’u atu tama sira mai trankadu metin la fó ha’u tama, sira dehan, ami labele fó mana tama, ida-ne’e orientasaun husi ami-nia komandante Aileu nian,” dehan Elsa Xavier iha komferénsia imprensa iha mantane Munisípiu Aileu, Tersa ne’e.

Elsa Xavier dehan, nia hakarak partisipa iha serimónia ne’e, atu ko’alia bá Xefe Governu, Taur Matan Ruak kona-ba sira-nia direitu, tanba estadu uza forsa atu foti de’it sira-nia rai ektares 16 atu harii Sidade Universitáriu refere.

Nia rejeita informasaun ne’ebé espalla katak, maioria komunidade afetadu sira hetan ona indeminizasaun husi governu ne’e laloos, tanba to’o agora sira seidauk hetan sentavus ida, tanba sira laiha akórdu ho Governu atu fó sira-nia ektares 16 atu harii Sidade Universitáriu refere.

“Ami la konkorda rajaun primeiru mak, ami hanoin sira ida agora ki’ik-oan hela iha ami-nia oin, tanba ne’e futuru ida tempu naruk mai, sé aban bairua sira boot mai tau tan jerasaun bá jerasaun sira atu hela iha ne’ebé, ida-ne’e ami-nia rai eransa la’ós rai estadu,” afirma Elsa.

Elsa fundamenta, bainhira governu uza forsa hodi foti de’it sira-nia rai, maka sira sei lori prosesu ne’e bá tribunál. Tuir nia, rai ektares 60 gratuitamente bá governu hodi harii sidade universitáriu, maibé governu lakoi, no mantein ho rai refere.

Hatán bá preukupasaun ne’e, Komandante PNTL Munisípiu Aileu, Superintendente Jorge Monteiro rejeita ho deklarasaun husi komunidade afetadu sira-ne’e, tanba Komandu PNTL la bandu komunidade sira atu partisipa.

Superintendente Jorge Monteiro haktuir, loron hirak nia laran, Polísia tama sai uma hodi aviza bá komunidade sira atu partisipa iha serimónia ne’e, la’ós bandu labele partisipa.

“Horbairua (Domingu) ho horseik (Segunda) ami husi uma bá uma informa katak, komunidade hotu-hotu tantu ida-ne’ebé mak aseita ga la aseita imi hotu konvidadu bá iha ne’ebá, ne’e ami bá uma bá uma, ami la bolu liu husi mikro, ne’ebé balun dehan mai mak Polísia bandu ne’e la’e,” dehan Superintendente Jorge Monteiro.

Jorge Monteiro klarifika, involvimentu Polísia nian iha serimónia ne’e, atu garante páz no establidade no fó seguransa bá eventu ne’e atu bele la’o di’ak, maibé la autoriza atu halo atividade seluk hanesan dada pamfletu no seluk tan ne’ebé tama iha programa refere.

“Papel PNTL nian ne’e ami mak atu asegura páz no establidade seguransa hodi programa lansamentu ne’e la’o di’ak, ami liu husi uma bá uma atu informa katak, ema hotu-hotu konvida atu partisipa, maibé la autoriza atu halo kualkér atividade sira seluk hanesan, dada pamfletu ne’ebé la tama iha programa lansamentu ida-ne’e,” dehan nia.

Jorge Monteiro esplika, tuir lei, bainhira atu dada pamfletu ruma, loron 10 antes tenki halo ona pedidu bá autoridade seguransa, kaundu hetan autorizasaun mak bele halo.(ant)

 


NOTISIA RELEVANTE


Komentariu

CITIZEN JOURNALISM
x
error: