Xanana Gusmão: Kuadru Fretilin La Kompriende Sentidu Husi Hinu Nasionál

Smnewstl.com -Dili, 06 Marsu 2023 Prezidente Partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão, deklara katak, kuadru partidu FRETILIN la hatene sentidu husi hinu nasionál no prefere liu defende interesse imperialista sira, duké interesse povu no nasaun nian.

Pozisaun ne’e aprezenta iha konsolidasaun ne’ebé realiza iha Suku Komoro Suku Madohi, Postu Administrativu Dom Aleixo, hodi hametin no unifika  forsa, atu hasoru eleisaun parlamentár tinan 2023.

Tuir Xanana, FRETILIN la entende sentidu husi hinu nasionál Patria Patria ne’ebé kria husi kuadru FRETILIN no heroi nasionál Borja da Costa, tanba peñor soberania Timor-Leste ba Austrália, hodi la deskuti fronteira maritima durante tinan 50, liu husi akordu Certain Maritime Arrangements in the Timor Sea  – CIMATS  ne’ebé assina ho Australia iha tinan 2006.

“Iha 2006 primeiru governu Fretilin, assina ho Australia, akordu ida, ne’ebe ita aseita katak, durante tinan 50 lalika deskuti kona-ba fronteira maritime, tinan 50, husik bá, iha akordu mos dehan, tinan 50 liu tiha, 2006 to’o  2056, tinan 50, to’o iha 2056 mak kompaña sira dehan oh mina-rai sei iha, gas sei iha, tinan 50 ne’e bele la’o to’o 70, 80,” Hateten Xanana.

“Atu fo deit ba Australia, Ohin ita katak, Patria, Patria, avante unidus firmes decididos, na luta kontra imprerialismo, o inimigos dos povos, mas patria Fretilin mak halo, kanta mas la kompriede, imprerializmu, rai sira ne’ebe  aproveita rai ki’ik, ki’ak sira, hodi hadau tan, hadau tan, hanesan Australia iha kedas 1989, terus teb-tebes iha ai-laran, mate barak iha ai-laran, Australia asina  ho indonézia,  fahe ita nia riku soin, hodi rekoñese integrasaun ba Indonézia, ida ne’e mak politika imperializmu nia,” Tenik Prezidente CNRT.

Lider Nasionál ne’e hato’o nafatin ninia deskontentamentu, ba re estruturasaun iha lideransa Timor Gap no Autoridade Nasional Petroleu no Minerais – AMPN, hodi substitui Prezidente Timor Gap Francisco Monteiro ho António José Loyola de Sousa no Gualdino da Silva ho Florentino Mateus Ferreira.

“Ho ida ne’e, ita ho maluk sira seluk iha 2014, ita lori Australia ba Tribunal 2017,  ita mana’an tiha Australia,  ho ema sira hanesan ne’e, miabé governu ida ne’e hakarak hatama buat sira ne’e, duni sai tiha nia (Ex Prezidente Timor Gap ne’ebé tuir Xanana prepara dezde tinan 2005 no 2006), Duni sai mos Gualdinho ne’ebe kaer  AMPN – Autoridade Nasionál Petroleu no Mineral  ne’ebé halo kontrolo didi’ak,  hasai hira, osan tama hira, atu selu ne’eba hira.  Hasai tiha, beik-ten bo’ot rua, mak tu’ur ne’ebá  la halo buat ida”

Lider Nasionál ne’e kestiona kapasidade husi lideransa instituisaun ba assuntu petroleum, tanba la koñese didi’ak ninia kapasidade wahira partisipa ekontru ida iha ONU no nonok de’it, durante akompaña vizita Primeiru Ministru foin lalais ne’e ba Australia.

“Ohin loron ita preokupa, kadoras mai ka lae, tanba beik-ten sira tuur ne’ebá, ba mak pasiar, sira sai ko’alia, ko’alia, mas komo beik-ten, sira la hatene katak, atu hetan akordu ho Indonezia, kona-ba Greater sun rise, kadoras atu mai, ida ne’e, presiza halo lei tributária, kodigu mineiru, halo regras oi-oin,  sira la book ida, mas agora taka tiha ona, sira labele bo’ok,” Argumenta.

Tanba ne’e, waihiria CNRT mana’an, Xanana Gusmão tenik, “ agora sira hein de’it, diak liu arruma dadauk ona mala, kuandu CNRT mana’an, lalika duni to’o ne’eba, haruka ita nia oan matenek sira ba kaer fila fali , hodi defende nafatin interesse nia rain”.

GOVERNU LA FO ANTENSAUN BA DESPORTU, ARTE, KULTURA NO INKLUZAUN

Lider Nasionál ne’e mos aponta falta seriedade husi governu hodi tau-matan ba desportu, liu-liu modalidade Taekwondo ne’ebé lori medalla barak ba Timor-Leste, maibe governu la fo atensaun ba sira, hodi kontinua hatudu sira nia prestasaun di’ak iha mundu.

“Parabens, tanba imi lori medalla barak mai Timor, problema ida ne’e, tanba sa? Tanba sá mak husi Taekwondo hakbesik-an mai ha’u atu  husu apoiu, tanba sá? tinan ida ne’e, ita iha joven sira, atu ba halo kompetisaun iha liur, osan la iha, osan iha fali atu fo ba korka, 77. Ida ne’e hatudu katak, Sekretaria Estadu Juventude no Desportu, Ministeriu  Edukasuan no Kultura ninia la hatene atu halo saida,” Fundamenta Xanana.

Tuir Prezidente CNRT, governu atuál mos la fo atensaun di’ak ba arte moris no grupu kultural seluk ne’ebé dedikadu atu promove Timor-Leste nia naran iha mundu.

“Foin dadauk, husi mos Timor-Furak (Grupu kultural) , agora kala iha hela India ne’ebá. sira ba husu apoiu, dehan osan la iha, fo apoiu ba sira atu ba aprezenta ita nia kultura, iha India. arte moris, joven timor oan sira ne’ebé mak iha potensial teb-tebes pinta halo buat oi-oin,  to’o ba ne’ebá duni sai, ne’e katak, ema sira ne’ebé kaer ukun la hateten atu halo saida ba ita nia rain,” Lamenta Xanana.

Iha àrea inkluzaun, Kay Rala Xanana Gusmão mos lamenta ho desizaun husi governu, hodi hapara atendimentu terapeutiku ba sidadaun iha Sentru Reabilitasaun Nasionál – CNR ne’ebé lokaliza iha Bekora.

 “Problema ida ne’e, agora ita hare dadauk oan feto ida, difisiénsia ida,  iha Bekora, iha Sentru Nasionál Reabilitasaun,  husi Timor tomak, ba to’o ne’ebá hodi hetan tratamentu, hodi reabilita,  husi kedas labarik ki’ik,  ba taka tiha,  ba taka, agora mamuk, ida ne’e hatudu saida, ida ne’e hatudu, governu inkonstitusionál ida ne’e la hatene atu halo saida ba rai ida ne’e,” Subliña Xanana Gusmão.

CNRT KONTINUA SIMU MILITANTE FOUN

Prezidente CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão, mos simu nafatin, militante no kuadru husi partidu seluk, ne’ebé ho vontade rasik, deside haforsa partidu CNRT iha eleisaun parlamentar ne’ebé marka ona ba loron 21 fulan Maio tinan ne’e.

Tuir Xanana, desizaun husi afiliadu sira, la’os atu harahun partidu seluk, tanba demokrasia hanorin ema atu respeita rival politiku.

“Tanba saida mak maluk husi partidu seluk  dehan mai afilia, la’os afilia para halakon partidu  seluk, la iha, atu reforsa de’it kbi’it partidu ninia no tanba sá mak sira fiar partidu ida ne’e,  tanba partidu ida ne’e iha vizaun naruk, iha planu atu dezenvolve ita rain naruk, ita kontente, tanba maluk seluk fiar katak, partidu ida ne’e, kumpre ninia dever nuudar partidu ida, partidu politiku, atu hanoin saida ba rai ida ne’e,” Argumenta Xanana.

Xanana deklara katak, CNRT kontinua reziste hodi luta ba vitoria iha eleisaun parlamentar, hodi materializa vizaun no programa ne’ebé mak trasa ona.(smnews)