Xanana Alerta ba Timoroan Hotu Atu Nafatin Atensaun ba Kovid-19

Smnewstl Media online .DILI: Eis Komando da Luta, Kay Rala Xanana Gusmão kontinua dezafia povu Timor-Leste iha selebrasaun festa restaurasaun independensia Timor-Leste ba XIX atu nafatin hamarik firme hodi luta hasoru problema sosiál no ameasa COVID-19, nebe sai preokupasaun mundial.

“Ohin loron ita rai infrenta problema tolu, ida maka COVID-19, rua maka konsekuensia hosi dezastre naturais ne’ebé akontese iha ita rain no ida mak problema politiku. Iha Dezembru 2001, halo eleisaun ba Asembleia Konstituente hakerek Konstituisaun-RDTL sai nu’udar mata dalan ba estadu bele hamariik no bele halo saida, no labele halo saida. Ida Krize politika, COVID-19 no problema sosiál no ekonomiku ne’ebé populasaun tomak hasoru, mais ha’u fiar katak, ho aten barani nafatin, povu ne’e hatudu tiha ona iha tinan 24 nia laran, ita sei halo ho di’ak,” dehan Xanana durante selebra festa independensia hamutuk ho povu iha Tasi Tolu, Masin Lidun loron, kinta (20/05).

Xanana dehan, problema dezastre naturál ne’ebé akontese halo povu sofre iha moris, too balun lakon vida, aumenta tan ho problema COVID-19 halo povu labele bokan atu halo atividade negosiu hodi susteta moris.

Tuir Eis Xefe Executivo nee, nia haree, tinan ida ona Timor-Leste hasoru ameasa COVID-19 halo povu moris susar no hamlaha, tanba labele halo atividade negosiu hodi hakbit ekonomia familia.

“Agora atu tinan ida ho balun tan ona, ita iha hela konfinamentu obrigatóriu, Serka Sanitária ho Sesta Bázika, nune’e hela de’it. Ita labele bokan, dala ruma husik modo tahan tama mai Dili no ikus mai populasaun maka sente susar tebes iha moris lor-loron ninia,” nia preokupa.

Dadaun ne’e, povu balun komesa enfrenta hamlaha no ameasa hosi COVID-19, maibé Xanana fiar katak, povu sei hakat liu dezafiu sira ne’e hanesan esperensia ne’ebé hatudu durante funu naruk tinan 24.

“Ha’u hatene situasaun agora provoka povu hirus barak, tanba labele bokan. Maibé ha’u fiar katak, povu ida ne’e hatudu ona ninia rezilensia katak, hatudu nia kbiit atu tahan, hodi hatudu dala ida tan, ba se-se de’it, katak ita bele, bainhira ita hakarak,” nia dezafia.

Ba Xanana, problema sosiál no COVID-19 ne’ebé akontese iha Timor-Leste la’ós povu nia preokupasaun de’it, maibé Timor tomak nia problema, hanesan mós iha nasaun seluk.

“Ha’u apela nafatin ba imi hotu- hotu atu atensaun nafatin ba COVID-19. Atu dehan loloos, rona katak, ida mate tanba COVID-19, maibé la’ós tanba ha’u la fiar maka dehan COVID la iha. Ema mate ho asidente ho motór dehan, COVID-19, ida ne’e maka ita tenki ezije saúde sira tenki hadi sira nia servisu hodi fó fiar fali ba povu,” tenik nia.

Xanana hatutan, dezde uluk kedas ona nia sosializa COVID-19 ba povu nu’udar problema ida seriu atu povu labele mate barak hanesan rai seluk nian.

Iha parte seluk, Eis Prezidente Repúblika, 2002-2007 ne’e dehan, krize politika militár 2006/2007 iha kotuk hatudu mós lisaun aat no di’ak ba povu atu hamutuk nafatin hadia nasaun ne’e sai di’ak liután

Ba povu Timor-Leste, Xanana husu atu labele haluha mós istória funu iha pasadu luta maka lori nasaun ne’e ba ukun aan no Timoroan tenki metin hodi hakat dezafiu sira harii estadu ida ne’ebé metin no respeita regra no norma konstituisaun.

Xanana dezafia povu Timor-Leste atu tuur hamatek kontribui ba paz hodi lori nasaun no povu sai hosi mukit.

“Husu ba joven sira atu harii unidade no hadia hanoin no katuas no ferik sira fó hanoin nafatin ba joven sira katak, bainhira ita lolo liman balu, haree di’ak, maka ita bele hetan ba progresu ba denvolvimentu,” nia apela.

Festa selebrasaun independensia iha Tasi Tolu hetan partisipasaun masimu hosi komunidade sira, mezmu Timor-Leste implementa hela Estadu Ermerjensia no Serka Sanitária. (**)